Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 11.08.2022 Tarihli Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği Mevzuat Değişikliğine İlişkin Duyuru yayınladı.
DUYURU
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (Kanun)’nun 14 üncü maddesi kapsamında ‘Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’ (Yönetmelik) 12/05/2019 tarihli ve 30772 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bahse konu düzenleme sonrasında kamuoyuna bilgi verme ve mevzuatın uygulanmasına katkı sağlama amacıyla hazırlanan 27/06/2019 tarihli ‘Duyuru’da ‘lisanssız üretimin esasen tüketime özgüleşmiş üretim haline gelmesi amaçlanmıştır’ ifadesine yer verilerek, farklı ölçüm noktasındaki kurulumlardan ziyade üretimle tüketimin aynı ölçüm noktasında yer aldığı üretim tesisi kurulumlarına imkan sağlayan bu Yönetmeliğin tüketim ihtiyaçlarına yönelik kurulması gerekliliği hatırlatılmıştır.
Benzer şekilde 2020 yılı sonunda yapılan Kanun değişikliği ile farklı ölçüm noktasında üretim tesisi kurulmasına imkan tanıyan ve kamuoyunda ‘5.1.h’ olarak ifade edilen 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine ilişkin gerekçe metninde;
“…lisanssız elektrik üretimi ile tüketicilerin kendi ihtiyacını üretmesi amaçlanmaktadır. Bu minvalde elektriğe ihtiyacı yüksek olan abonelerin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydı ile mevcut mevzuatta yer alan üretim tesisi üst sınırından istisna olarak üretim tesisi kurabilmesi ve bu tip tesislerde anlık olarak ihtiyaç fazlası oluşması halinde bunu sisteme verebilmesinin sağlanması amaçlanmaktadır.”
ifadesine yer verilerek, 2019 sonrasında yeni anlayışa göre yeniden hazırlanan lisanssız üretim mevzuatının eski alışkanlıkların aksine tüketim ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik bir düzenleme olduğu vurgulanmıştır.
Özellikle son zamanlarda kamuoyunun her kesimi tarafından yorum getirilmeye çalışılan ve bazı kesimlerce ihtiyaç fazlası enerjinin satışının kaldırıldığı gibi anlaşılan mevzuat başta olmak üzere, lisanssız üretim mevzuatında yapılan değişiklikleri de içerecek şekilde 11/08/2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan düzenlemeler hakkında uygulama birliğinin sağlanmasına katkı sunmak ve muhtemel mağduriyetlerin önlenmesi amacıyla aşağıda yer alan hususların tüm paydaşlara ve yatırım yapmak isteyen tüketicilerimize hatırlatılmasında fayda görülmektedir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki aşağıda yer alan ifade ve açıklamalar sürece ilişkin bilgi verme amaçlı olup, uygulamada tereddüde düşülmesi halinde Kurum görüşüne başvurulmasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.
Yapılan mevzuat değişikliklerine ilişkin olarak:
A. Mevcut üretim tesislerinin farklı tüketim tesisleri ile ilişkilendirilmesi:
Yönetmelik kapsamında bugüne kadar büyük bir çoğunluğu çatı uygulamalı gerçekleştirilen ve tüketim tesisiyle aynı ölçüm noktasında yer alan üretim tesisleriyle, mevcuttaki tüketim tesisi değişmemek kaydıyla ilgili kişilerce herhangi bir kurulu güç ve dağıtım bölgesi sınırı olmaksızın, kendilerine ait aynı tarife grubundaki tüketim tesisleri ilişkilendirilebilecektir. Ancak Yönetmeliğin 28 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer aldığı üzere, OSB dağıtım lisans bölgesi içindeki üretim tesisleri, ancak yine OSB dağıtım lisans bölgesi içindeki aynı kişiye ait tüketim tesisleri ile ilişkilendirilebilir. İlaveten, 12/05/2019 tarihinden sonra süreçleri başlatılan, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı bütün üretim tesisleri aylık mahsuplaşmaya tabi olup, farklı ölçüm noktasındaki kurulumlara ilişkin hükümleri düzenleyen 30 uncu maddenin altıncı fıkrasında yer aldığı üzere, üretim tesis veya tesisleriyle ilişkilendirilen bütün tüketim tesislerinin aynı tarife grubunda yer alması zorunludur. Aynı tarife grubunda olmak koşuluyla farklı bağlantı seviyesindeki (AG-OG) tüketim tesislerinin ilişkilendirilmesinde ise herhangi bir engel bulunmamaktadır. Mülga Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik kapsamında kurulumları gerçekleştirilen ve tesislerin ihtiyaç fazlası enerjisi $cent/kWh cinsinden satın alınan üretim tesisleriyle ilişkilendirilen tüketim tesislerinin farklı abone gruplarında olması halinde Yönetmeliğin 28 inci maddesinin üçüncü fıkrasında yer aldığı üzere yapılan üretimin öncelikle tarifesi yüksek olan tüketim noktalarında tüketildiği kabul edilerek mahsuplaşma işlemleri tesis edilmektedir.
B. Başka bölgede üretim tesisi kurulması:
Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca üretim tesisiyle tüketim tesisinin aynı dağıtım bölgesi (aynı görevli tedarik bölgesi) sınırları içerisinde olma şartı, belirli istisnalar dışında kaldırılmıştır. Buna göre;
- Kişiler (Aynı gerçek ya da tüzel kişi), aynı abone grubunda ve herhangi bir dağıtım bölgesinde yer alan tüketim tesis veya tesislerinin ihtiyacını karşılamak üzere, tamamı aynı görevli tedarik bölgesi sınırları içinde olmak kaydıyla, üretim tesis veya tesisleri kurabileceklerdir. Başka bir ifadeyle birden fazla üretim tesisi kurulmak istenmesi halinde, üretim tesislerinin tek bir görevli tedarik bölgesi sınırları içerisinde olması gerekmektedir. Organize Sanayi Bölgesi katılımcıları dahil olmak üzere, hali hazırda tüketim tesisiyle aynı ya da farklı ölçüm noktasında üretim tesisi olan kişiler, tüketim ihtiyacını karşılamak amacıyla yeni üretim tesis veya tesisleri kurmak istemesi halinde, yine aynı görevli tedarik şirketi sınırları içerisinde kurulum gerçekleştirebilecektir. Yapılacak mahsuplaşma sonunda tüketimin üretimden büyük olması halinde, ilişkili tüketim tesislerine ait faturalar aşağıdaki örnekte yer aldığı üzere oluşturulmalıdır.
- Son değişikler kapsamında Yönetmelik kapsamında pek çok kurulum yapması beklenen organize sanayi bölgesi katılımcıları açısından durumu özetlemek gerekirse;
- OSB içerisinde kurulu lisanssız üretim tesisleri, OSB dışındaki tüketim tesisleri ile ilişkilendirilememektedir.
- OSB içerisinde lisanssız üretim tesisi olan ancak OSB dışında kurulum yapmak isteyen kişiler, ancak aynı görevli tedarik bölgesi sınırları içerisinde yatırım yapabilecektir.
- OSB içerisinde lisanssız üretim tesisi olmayan kişiler, istedikleri görevli tedarik şirketi bölgesinde üretim tesis veya tesisleri kurabilecektir.
- Üretim ve tüketim tesisinin farklı dağıtım bölgesinde olması halinde, mahsuplaşma işlemleri üretim tesis veya tesislerinin bulunduğu yerdeki görevli tedarik şirketi marifetiyle yürütülmesi gerekmektedir.
C. 5.1.ç kapsamındaki uygulamalar:
Mülga Yönetmelik kapsamında kurulumları gerçekleştirilen ve Yönetmeliğin Geçici 1 inci ve 4 üncü maddeleri kapsamında aylık mahsuplaşmaya geçiş sağlayan 5 inci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamındaki tüketim tesisleri için kurulu güç artışı yapılabilmesi imkanı sağlanmıştır. Bununla birlikte 5 inci maddenin birinci fıkrasının (ç) bendi kapsamında aylık mahsuplaşmaya tabi üretim tesisi barındıran tüketim tesisleri için farklı ölçüm noktasında da üretim tesisi kurulabilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. Ancak ilgili tüketim tesisi için kurulabilecek toplam üretim tesisi gücü 5 inci maddenin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca belirlenen gücü aşmamalıdır.
D. Lisanslı veya lisanssız kojenerasyon sistemi olan işletmeler için lisanssız üretim tesisi kurulması:
Özellikle elektriğin yanı sıra ısı ihtiyacı da olan kişilerce tercih edilen, lisanslı veya lisanssız kojenerasyon sistemi olan işletmeler için mahsuplaşma işlemlerinin sağlıklı yürütülebilmesi için mevcut tesisten farklı bir ölçüm noktasında üretim tesisi kurulabilmesine imkan tanınmıştır.
Lisanssız kojenerasyon sistemiyle birlikte kurulacak üretim tesisleri saatlik mahsuplaşmaya tabi olacak ve yapılacak saatlik mahsuplaşma sonunda sisteme enerji verilmesi halinde 5346 sayılı YEK Kanunu’nun I sayılı cetvelinde yer aldığı üzere 10/5/2019 tarihinden itibaren bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu almaya hak kazanılan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim faaliyeti kapsamındaki tesisler arasında olacağı için, ihtiyaç fazlası enerjisi ‘EPDK tarafından TL kuruş/kWh olarak ilan edilen kendi abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedeli’ üzerinden satın alınacaktır.
Lisanslı kojenerasyon sistemiyle birlikte kurulacak üretim tesisleri ise aylık mahsuplaşmaya tabi olacak ve yapılacak aylık mahsuplaşma sonunda sisteme enerji verilmesi halinde yine 5346 sayılı YEK Kanunu’nun I sayılı cetvelinde yer aldığı üzere 10/5/2019 tarihinden itibaren bağlantı anlaşmasına çağrı mektubu almaya hak kazanılan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim faaliyeti kapsamındaki tesisler arasında olacağı için, ihtiyaç fazlası enerjisi ‘EPDK tarafından TL kuruş/kWh olarak ilan edilen kendi abone grubuna ait perakende tek zamanlı aktif enerji bedeli’ üzerinden satın alınacaktır. Ancak yapılacak aylık mahsuplaşma işleminde kojenerasyon tesisi ile tüketim tesisinin yer aldığı noktadaki sayaçta yer alan ‘çekiş’ miktarı ile farklı ölçüm noktasındaki üretim tesisinin sayacında yer alan ‘veriş’ değerleri kullanılacaktır. Yani lisanslı kojenerasyon tesisinde üretilen elektrik mahsuplaşmaya konu edilmeyecektir.
Bu noktada Yönetmeliğin 23, 24 ve 25 inci maddelerinin saatlik mahsuplaşma hükümlerine tabi tesisler için mahsuplaşma sürecini tanımladığı, aylık mahsuplaşmaya tabi tesisler için ise 26 ile 30 uncu maddeler uyarınca işlem tesis edildiğinin hatırlatılmasında fayda görülmektedir.
E. 04/08/2022 tarihli ve 11098 sayılı Kurul Kararı uygulamaları:
04/08/2022 tarihli ve 11098 sayılı Kurul Kararı’nın uygulanmasına ilişkin olarak açıklamalar ile örnek hesaplamalara aşağıda yer verilmektedir.
- Bahse konu Kurul Kararı Resmi Gazete’de yayınlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girmiş olup, 11/08/2022 tarihinden sonraki ihtiyaç fazlası üretim miktarının belirlenmesinde bu Kurul Kararı uyarınca işlem tesis edilmelidir. İlgili kurul kararı mahsuplaşma sonrasında satışa konu edilebilecek üretim miktarını kısıtlamakta olup mahsuplaşma işlemleri her türlü devam ettirilecektir. Diğer bir ifadeyle, ihtiyaç fazlası enerjiye istinaden bedel ödenmese dahi mahsuplaşma yapıldığı için kişi tüketim faturasıyla muhatap olmayabilecektir.
- Satışa konu edilebilecek üretim miktarının belirlenmesinde üretim tesisinin kabulünün yapıldığı yıldan bir önceki yıla ait tüketim verileri esas alınmalıdır. Bir önceki takvim yılının tamamını kapsayacak şekilde tüketim olmaması halinde bir önceki yıla ait aylık tüketim miktarları üzerinden yıllık toplam tüketim miktarı hesaplanarak işlem tesis edilmelidir. Üretim ile tüketim tesisinin eş zamanlı devreye alındığı durumlarda ise işletmeye girilen aydaki tüketim miktarı esas alınarak hesaplama yapılmalı ve yıllık satışa konu edilebilecek üretim miktarı belirlenmelidir. Konuya ilişkin örnek hesaplamalar aşağıda yer almaktadır.
- Satışa konu edilebilecek enerjinin mahsuplaşılmamış ham tüketim değerleri dikkate alınarak belirlenmesi gerekmektedir. Üretimle tüketim tesisinin farklı ölçüm noktasında yer aldığı durumlarda uygulama açısından sıkıntı oluşması beklenmemektedir. Ancak üretimle tüketim tesisinin aynı ölçüm noktasında yer aldığı durumlarda iç tüketim miktarının belirlenmesi için çift yönlü sayaç verisinin yanı sıra sadece üretimi ölçen tek yönlü sayaç verisine de ihtiyaç duyulacaktır. Üretimle tüketim tesisinin aynı ölçüm noktasında yer alması halinde mahsuplaşılmamış tüketim değerinin nasıl hesaplanacağı aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.
Hali hazırda pek çok tesiste olduğu bilinen ve iç tesisatta yer alan bu sayaçların ilgili şebeke işletmecilerince okunabilmesi için üretim tesisi sahibi kişilerce gerekli kolaylığın sağlanması beklenmektedir. Aksi takdirde tahakkuka esas çift yönlü sayaç verileri uyarınca işlem tesis edilecek, bu durumda ise yatırımcının kayba uğrayacağı bilinmelidir.
Tek yönlü bu sayacın olmadığı tesisler için bu sayaçların tesis edilmesi önem arz etmekte olup, dağıtım seviyesinde yer alan tesisler için dağıtım şirketlerince iletim seviyesinde yer alan tesisler için ise yatırımcı tarafından bu sayaçların temin edilmesi gerekmektedir. Bu sayacın olmadığı ya da sağlıklı veri alınamayan ilk geçiş dönemi için üretim tesisinin mahsuplaşılmamış üretiminin lisanslı üretim tesislerinin ‘yıllık elektrik enerjisi üretim miktarının tespitinde esas alınacak yıllık azami üretim miktarı’nın belirlenmesine ilişkin referans kurul kararı olan 18/06/2020 tarihli ve 9395 sayılı Kurul Kararı uyarınca belirlenen değerler dikkate alınarak hesaplanması şeklinde uygulama yapılabilecektir. Basit bir örnekle açıklamak gerekirse bu Kurul Kararı uyarınca bir güneş enerji santrali yılda 2000 saat çalışabilmekte olup, 100 kW gücündeki bir üretim tesisinin yıllık üretim miktarı 200.000 kWh (2000*100) şeklinde esas alınarak mahsuplaşılmamış ham tüketim miktarı hesaplanabilecektir.
- Kabulün yapıldığı yıla ait tüketim miktarlarının bir önceki yıla ait mevcut ya da hesaplanan tüketim miktarını geçmesi halinde, işlemler cari yıla ait tüketim miktarları üzerinden yürütülecektir. Basit bir örnekle ifade etmek gerekirse 2023’te devreye alınan bir tesisin 2022 yılı tüketim miktarı 1 milyon kWh iken 2023 yılında 1 milyon 200 bin kWh’e ulaşması halinde satışa konu edilebilecek miktar 1 milyon 200 bin kWh olarak güncellenecektir. Bu miktara haziran ayında ulaşıldığı varsayımıyla temmuz ayında ilave 100 bin kWh daha tüketim yapılması halinde satışa konu edilebilecek üretim miktarı da 1 milyon 300 bin kWh olacaktır. Bu hususa ilişkin 2023 yılında işletmeye girecek bir tesis kapsamında yapılan örnek hesaplamalar aşağıda yer almaktadır.
- YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınan ve tüm elektrik tüketicilerine fayda sağlaması beklenen enerji LÜYTOB’a eklenerek ilgili şebeke işletmecisi tarafından EPİAŞ’a bildirilmelidir. Dağıtım şirketlerince bedelsiz katkı olarak dikkate alınacak bu enerji için ihtiyaç duyulacak sistem kullanım bedeli, ilgili görevli tedarik şirketlerine bildirilmeli ve EPİAŞ tarafından bu bedel düştükten sonra arta kalan enerji YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak değerlendirilmelidir. Uygulamaya ilişkin örnek çalışma aşağıda yer almaktadır.
YEKDEM’e bedelsiz katkı olarak dikkate alınan enerji ve bu enerjiye istinaden talep edilecek sistem kullanım bedelinin sistemlere yüklenebilmesi için EPİAŞ tarafından ayrı sanal sayaçlar tanımlanacaktır.
- Bu Kurul Kararı kapsamındaki iş ve işlemlerin 2022 yılı ağustos ayı uzlaştırma dönemine ait mahsuplaşmalardan başlanmak üzere uygulanması gerekmektedir.
F. Diğer hususlar:
2021 yılının mayıs ayında yapılan değişiklik ile iletim seviyesinden bağlı tüketiciler için dağıtım seviyesinde üretim tesisi kurma imkanı tanınmış idi. Bu değişiklik ile kişilerin dağıtım seviyesindeki tüketim tesisi gücünün yeterli olması halinde, iletim seviyesinde üretim tesisi kurabilmesi de sağlanmıştır.
Dağıtım transformatörünün ilgili şebeke işletmecisine ait olması halinde uygulanan kapasite kısıtları ‘sadece belirli bir iş alanında faaliyet gösteren kişilere ait tüketim tesisleri için tesis edilmiş ve dışarıdan herhangi bir gerçek ya da tüzel kişinin faydalanmasının mümkün olmadığı veya sanayi bölgelerine ait dağıtım transformatörleri’ için esnetilmiştir. Diğer bir ifadeyle, bu noktalarla sınırlı olmak üzere ilgili şebeke işletmecisinin uygun görmesi halinde transformatör gücünün yüzde ellisinden fazla ve/veya bir kişiye 100 kWe’in üzerinde de tahsis yapılabilecektir.
5 inci maddenin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca tüketim tesisinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücünün iki katına kadar kurulum yapma imkanı olan ve bu kurulumu tüketim tesisiyle aynı ölçüm noktasında yapmak isteyen kişiler tüketim gücünü değiştirmeksizin mevcut trafo güçlerini arttırarak kurulum gerçekleştirebilecektir. Basit bir örnekle açıklamak gerekirse tek terimli sanayi abone grubunda yer alan, 1000 kVA trafosu olan bir kişinin bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü 600 kW ise, 5.1.h kapsamında kurulumunu gerçekleştirebileceği kapasite 1200 kW olacaktır. Bu kişi 600 kW sabit kalacak şekilde 1250 kVA’lık trafo yatırımı yaparak 1200 kW kurulum gerçekleştirebilecektir.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Ek-1 Listesine tabi projeler ile ‘ÇED Gereklidir’ kararı verilen projeler için (En çok tercih edilen güneş enerji santrallerinde 10 MWm üzerindeki tesisler) ÇED belgesi bağlantı anlaşması aşamasında sunulması gereken bir belge haline getirilmiştir. Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin Ek-2 listesine tabi üretim tesisleri için (güneş enerji santrallerinde 1 MWm üzerindeki tesisler) ilgili belgenin başvuru aşamasında sunulması zorunluluğu devam etmektedir. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın görüşleri uyarınca aynı kişi tarafından bitişik nizam yapılacak kurulumlarda değerlendirme toplam tesis alanı ve/veya büyüklüğü kapsamında yapılmaktadır. Yani 11 MW’lık bir tesis kurmak isteyen bir yatırımcı, ÇED olumlu süreçlerine takılmamak için yanyana ve ayrı ayrı 5 ile 6 MW’lık üretim tesisleri kurduğunda ÇED olumlu sürecinden muaf tutulmamaktadır.
OSB tüzel kişiliklerince kurulan veya kurulması planlanan lisanssız üretim tesislerinin OSB tüzel kişiliğine ait tüketim tesisleri yerine OSB katılımcılarına tahakkuk ettirilecek faturaları da belirleyen OSB ana sayaçlarıyla mahsuplaşabileceğine dair düzenleme yapılmıştır. Böylece OSB tüzel kişiliklerinin kurdukları lisanssız üretim tesisleriyle katılımcılarının elektrik ihtiyacını karşılayabileceği mevzuatta netleştirilmiştir. OSB tüzel kişilikleri üretim tesisi kurmak istemesi halinde ilişkili tüketim tesisi olarak kendi tüzel kişiliğine ait tüketim tesislerini gösterebilecek iken, mahsuplaşma işlemleri OSB ana sayaçları ile yapılacaktır. Yani OSB ana sayaçları üzerinden lisanssız üretim tesisi kurulması mümkün değildir. Yeni düzenlemeler kapsamında OSB tüzel kişileri katılımcılarının enerji ihtiyacını karşılamak maksadıyla OSB sınırları dışında lisanssız üretim tesisi kuramamaktadır.
Yukarıdaki belirtilen hususlar dışında uygulamada duraksama veya tereddüde yol açan konular olması halinde konunun ivedilikle Kurumumuza iletilmesi gerekmektedir. Bu noktada epdlisanssiz@epdk.org.tr elektronik posta adresi de kullanılabilecektir. Bunun neticesinde, uygulamaya ilişkin değerlendirme ilgili taraflara iletilecek ve uygulamada yeknesaklık sağlanmış olacaktır.
Kamuoyuna duyurulur.
Duyuruya PDF olarak buradan ulaşabilirsiniz.
