Enerji düşünce kuruluşu Ember’in verilerine göre, Türkiye 2024 yılının ilk dört ayında Almanya’yı geride bırakarak kömürden elektrik üretiminde Avrupa’da ilk sıraya yükseldi. Türkiye, nisan ayındaki 36 teravat saatlik (TWh) kömür yakıtlı elektrik üretimi ile hem Almanya hem de Avrupa’nın üçüncü en büyük kömür kullanıcısı Polonya’yı geride bıraktı.
Aynı dönemde Almanya’daki kamu kuruluşlarının kömür yakıtlı elektrik üretimi 34,6 TWh, Polonya’nın ise 31,3 TWh oldu. Bunun sonucu olarak, Ocak-Nisan döneminde Türkiye’nin kömür yakıtlı santrallerinden kaynaklanan toplam karbondioksit (CO2) emisyonu 36 milyon metrik tonun biraz üzerinde gerçekleşti. Bu toplam, Almanya’daki santrallerin saldığı 35,8 milyon tonu ve Polonya’daki kömürlü termik santrallerin saldığı 32,2 milyon tonu geçti.
Almanya ve Polonya kömür kullanımını azaltıyor
Türkiye’nin bölgesel kömür sıralamasındaki yükselişinin ana nedeni, Ocak-Nisan döneminde Almanya’nın kömür kullanımındaki keskin düşüş oldu. Almanya’daki 2023’ün aynı dönemine kıyasla yüzde 32’den de fazla azalma, söz konusu zaman dilimi için kayıtlardaki en düşük seviyeyi oluşturdu.
Türkiye’nin kömür yakıtlı üretim toplamı, 2023’ün aynı aylarına kıyasla yaklaşık yüzde 3 daha az olmasına rağmen, bu dönem için kayıtlardaki en yüksek ikinci rakamı oluşturdu ve 2019’un ilk dört ayına göre yaklaşık yüzde 6’lık bir artışa işaret etti. Buna karşılık, Almanya ve Polonya’nın nisan ayına kadar kömür yakıtlı üretimi, 2019’un aynı aylarına göre sırasıyla yüzde 42 ve yüzde 19,4 azaldı; bu da büyük kuzey Avrupa ekonomilerinde son beş yılda elektrik üretiminde kömür kullanımını azaltmaya yönelik sürekli bir çabalar
Temiz enerji
Almanya, Polonya ve kuzey ve batı Avrupa’daki diğer zengin ekonomilerde temiz enerji üretim kapasitesinin son zamanlarda hızla artması, kömürün bu enerji sistemlerindeki statüsünün azalmasında etkili oldu. Ember’e göre, 2022 ve 2023 yılları arasında temiz enerji üretim kapasitesi Almanya’da yüzde 9, Polonya’da yüzde 21,4, Hollanda’da yüzde 21, İtalya’da yüzde 9,6 ve İspanya’da yüzde 8 oranında arttı. Bu artış kısmen fosil yakıtlardan enerji dönüşüm çabalarına yardımcı olmak için tasarlanan büyük devlet sübvansiyonları sayesinde gerçekleşti.
Buna karşılık, artan bütçe açığının sübvansiyon harcamalarını kısıtladığı Türkiye’deki temiz üretim kapasitesi 2022’den 2023’e yüzde 4,5 oranında arttı. Çekya (yüzde 1,1), Romanya (yüzde 1,4) ve Sırbistan’da (yüzde 3,6) da 2023 yılında temiz üretim kapasitesindeki artış sınırlı kaldı. Bu durum Avrupa bölgesindeki zengin ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki temiz enerji geliştirme farkının arttığını gösteriyor.
Kömüre bağımlılık
Temiz enerji üretim kapasitesindeki yavaş büyümeye ek olarak Türkiye, Çekya ve Sırbistan, Bulgaristan enerji sistemlerinde Avrupa çapında kömüre en bağımlı ülkeler olmaya devam etti. 2024’ün ilk dört ayında kömür, Türkiye’deki toplam elektrik üretiminin ortalama yüzde 34’ünü, Çekya’da yüzde 35’ini, Bulgaristan’da yaklaşık yüzde 30’unu ve Sırbistan’da yüzde 59’unu oluşturdu. Bu ortalamalar Almanya’da yüzde 21, Avrupa genelinde ise yüzde 13 civarında gerçekleşti.
Türkiye’de kömüre bağımlılığın nedenleri neler?
Raporda Türkiye’nin kömüre olan bağımlılığının, ülkenin ekonomik büyüme hızıyla paralel şekilde arttığına dikkat çekildi. Uluslararası Para Fonu’nun verilerine göre, Türkiye’nin reel gayrisafi yurtiçi hasılasının 2019-2024 yılları arasında yılda ortalama yüzde 4,5 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor. Bu büyüme hızı Avrupa ortalamasından 3,5 kat, küresel ortalamadan ise yaklaşık 1,6 kat daha fazla ve ülkenin toplam enerji ihtiyacının da benzer ölçüde arttığı anlamına geliyor. Kuraklık nedeniyle hidroelektrik barajlarından elde edilen yerel üretimde son zamanlarda yaşanan düşüşler de kömür enerjisine olan ihtiyacı artırıyor. Bu da Türkiye’nin kömür ithalatına yansıyor.
Kaynak: Euronews
